Deketriesma leciono - Décimo tercera lección - Pequeño Curso de la Lengua Internacional Ido

Deketriesma leciono

Antea tempi dil voco pasiva

yo había sido amado
yo habré sido amado
yo hubiera sido amado

Estos tiempos también se pueden formar con el sufijo ab combinado con el verbo esar.

me esis amita
me esos amita
me esus amita

Ica tempi anke on darfas formacar per la sufixo ab kombinita kun la verbo esar.

me esabis amata
me esabos amata
me esabus amata

Por la pasivo anke esas formo plu korta per la verbo esar.

Me esas amata = Me amesas
Me esis amata = Me amesis
Me esos amata = Me amesos
Me esus amata = Me amesus
esez amata = amesez
esar amata = amesar
esir amata = amesir
esor amata = amesor

Kande il volis klozar la pordo, ol ja esis klozita (o esabis klozata) da me. Me laboros kurajoze kande me esos rekompensita (o kande me esabos rekompensata). Me agus altre se me esus amita (o se me esabus amata). La pordo apertesis dal vento. Me amesas da mea gepatri. El punisesus dal docisto. To trovesas hike, to videsas ofte, ta libro lektesas desfacile. Pedro su levas frue.

La verbi reciproka facesas per la expresuri: l'una l'altra, l'uni l'altri, reciproke, inter; segun la kazo.

Exempli

Li batas l'una l'altra; amez l'uni l'altri; li helpez e sustenez reciproke; li iras una kun altra; li falis una sur altra; li kuris una kontre altra.

Pro quo vi interdisputas ed interkompatas?

La homi devas ne internocar ed interodiar, ma interhelpar e mem interamar.

Plusa vorti

recíproco
sostener
ayudar
combatir
engendrar
referirse
equivocarse
parecer
reciproka
sustenar
helpar
kombatar
genitar
referar
erorar
semblar
castigar
dañar
caer
golpear
disputar
arreglar
bote, pote, olla
bota
punisar
nocar
falar
batar
disputar
aranjar
poto
boto

Plusa prefixi

bi: Qua havas du:

motor
binoklo
motoro
un par de lentes
bimotoro
biciklo
aparato kun du motori
aparato kun du cikli

dis: Indika disperso, separo:

dar
poner
sembrar
donar
pozar
semar
disdonar
dispozar
dissemar
donar ad ici ed a iti parto del sama kozo
pozar hike ed ibe, aranjar la kozi
dispozar la semino
(semillo)

ex: Qua esis ma ja ne esas.

mi: Indikas duima (1/2) parto.

Exempli

Lasez la pordo miapertita. Kun miklozita okuli el semblas mortinta. Ni bezonas mihoro por arivar en la urbo, do se ni departas ye kin kloki, ni aribos ibe ye kin kloki e duimo.

mis: Indikas eroro: audar, misaudar; komprenar, miskomprenar.

Exempli

Se on dicas poto e me audas boto, me misaudas; ma se on dicas poto e me apene audas ma me audas poto, to esas, me audas lo dicita, lore me malaudas o miaudas; do misaudar ne esas lo sama kam malaudar.

sen: indikas manko de:

barba
fin
poder
barbo
fino
povar
sin barba
sin fin
que no puede
senbarba
senfina
senpova

Plu vorti

traer, llevar
dirigir
destinar
regalar
dominio
depender
producir
formar
capital
portar
direktar
destinar
donacar
domeno
dependar
produktar
formacar
kapitalo
similar
naranja
oro
partido
desfilar
carácter
fila
afligir
esponja
similar
oranjo
oro
partiso
defilar
karaktero
rango
afliktar
sponjo

Plusa sufixi

ari: Indikas persono a qua ula ago esas direktita od ula kozo destinata:
sendario = la individuo a qua on sendas ulo
docanario = ta quea recevas la donacajo, lo donacita

atr: Kelke simile a:
sponjatra = ulo qua ne esas sponjo ma qua esas quaze quala sponjo
blankatra = qua ne esas blanka pura, blanquecina

e: Koloro quale la kozo indikata:
rozea = roz-kolora
oranjea = oranjo-kolora
orea = or-kolora

ed: Quanto de:

boca
vaso
cuchara
boko
glaso
kuliero
bocado de pan
vaso de agua
cucharada de sopas, etc.
bokedo de pano
glasedo de aquo
kulieredo de supo, edc.

eri: Establecimiento = establisuro pri la kozo indikata dal radiko.
librerio = loko ube on vendas libri (librería)
fabrikerio = fábrica

esk: Indikas komencar a:

ser de día
pálido
esar jorne
pala
amanecer (komencar esar jorne)
palidecer
jorneskar
paleskar

estr: jefe
navío = navo
chefo di = navestro
chefo di treno = trenestro

i: Domeno dependanta de:
párroco = paroko
parroquia = parokio

Parokio esas la distrikto qua dependas de parako; ed ol diferas de parokeyo.

id: Descendiente:
israelita = izraelido

ier: Qua esas karakterizata da ulo qua porta, o produktas; por la frukto-arbori:

lanza
nuez
lanco
nuco
lancero
nogal
manzano (arboro qua produktas pomi)
lanciero
nuciero
pomiero

if: Produktas, sekretar:

flor
sangre
sudor
floro
sango
sudoro
florecer
sangrar
sudar
florifar
sangifar
sudorifar

La planti florifas, me sangifas del nazo, me sudorifas.

alcohol
corazón
alkoholo
kordio
malada pro drinkir tro alkoholo
qua sufras ye la kordio
alkoholiko
kordiika

ism: Doktrino, partiso: socialismo, turismo, katolikismo, kapitalismo.

iv: Que es capaz de o para = kapabla por:

consolar
encantar
konsolacar
charmar
lo que consuela
encantadora
konsolaciva
charmiva

Exempli

El dicis a me konsolaciva vorti, ma me esis tante afliktita ke me ne povis konsolacar me. Ni omna esas mortiva. Ta yunino esas charmiva.

um: indeterminado = nedeterminita

yun: Indikas yuna animalo: kavalo = caballo; cavalyuno = potro.

La numeri facesas per la nombri kun la sufixo esma de un; unesma, unesme, la unesmo; duesma, edc.

Por la fraccionali on uzas la sufixo im.

Centimo = 1/100; dekimo = 1/10; duimo = 1/2; quarimo = 1/4; du triimi = 2/3; edc.

La nombri multiplikera obtenesas per la sufixo opl: duopla, triople, quarople, edc.

Exempli

La duoplo de sis esas dekedu. Non esas triople de tri.

op: Indikas expresuri distributiva:
de a uno = unope
de a dos = duope

Exempli

La soldati marchas quarope. Se li formacus rangi duopa e ne quaropa, lia defilo durus duople plu longe. Marchez unope. Remarkez bone ke pokope ne esas lente. Pokope = ye mikra quanto. Pokope, pokope on iras fore (poco a poco se va lejos).

Plura afixi (prefixi o sufixi) darfas adjuntesar al sama radiko.

Exempli

Amikalajo = kozo o ago de amiko; desanimar = deskurajigar; luz = lumo; lumizar, lumizilo, lumiziva, lumiziveso, mortigiva, vidindaji, videblaji, edc.

Plusa vorti

revista
boletín
periódico
circular
desarrollar
practicar
aprovechar
aconsejar
costumbre
preguntar
conjeturar
adivinar
arriesgar
repetir
estudiar
aprender
crecer
nacer
revuo
buletino
jurnalo
cirkulero
developar
praktikar
profitar
konsilar
kustumo
questionar
kojectar
divinar
riskar
iterar
studiar
lernar
kreskar
naskar
atender
varón
marchar
saltar
correr
miembro
adquirir
usar
fluir
recibir
real
cubrir
suceso
engañar
viudo
soltero
nación
hacerse
atencar
viro
marchar
saltar
kurar
membro
aquirar
uzar
fluar
recevar
reala
kovrar
fakto
trompar
vidva
celiba
naciono
divenar

Lektajo

Ica lektajo esas nek revuo, nek buletino, nek jurnalo, nek mem cirkulero.

Ica lektajo esas nur mikra skriburo dal docero P. M. por ke sua docati havez ulo lektebla en la Linguo Internaciona Ido.

Or infanteto jus naskir ya bezonas atencado por ke lu kreskez e divenez puero. Depos divenir puero, anke ne lu devas vivar sola sen atenco da altru til divenar viroza; e mem pose, la homo sempre bezonas rinovigar sua savi.

Nu ti qui ja lernis kelke la Mondo-linguo Ido, es similatre a ta infaneto qua bezonas helpado ed agado.

La infanti, marchas, saltas, kuras, por developar sua membri. Ti qui deziras parlernar la Linguo Ido devas lektar, skribar, parolar, to esas, praktikar ol til aquirar kustumo uzar fluente ta bela linguo. Nulo esas tam joyigiva kam la savo, do kar amiki; profitez la tempo studiante e lernante.

Forsan uldie, kande vi divenabos olda, vi rimemoros ica konsili da via docero P. M.

Plu bone esas savar kam questionar nam la questionanto, pokafoye recevas reala respondi pri sua questioni; ma la savanto bezonas de nulu nam ipse deskovras, konjekturas, divinas (segun la kazi) la fakti.

Altradice; ti qui savas ne bezonas questionar nam li ja savas lo; ma ti qui ne savas riskas trompesar (esar trompata) da irgu.

Do me iteras dicar a vi: studiez e lernez por ke vi savez.

Via docero

Patricio Martínez


To esas omno, vu ja lerneskis Ido. Do, venez al Idistaro ed uzez la linguo!


Vu esas che la deketriesma leciono, qua esas la lasta leciono.

Retroirez: Dekeduesma leciono

Retroirez al kovrilo di ca kurso

Retroirez a l'indexo di ca loko

1